Szkolenie psa jest możliwe tylko i wyłącznie wtedy, gdy masz podstawową wiedzę na temat jego temperamentu, możliwości psychicznych, a także wiesz, jak reaguje na stres. Zanim zaczniesz uczyć pupila podstawowych i bardziej wymagających komend, zrozum, czym jest charakter psa, jak działa jego psychika i jakie ma cechy.
Charakter psa
E.Serfer definiuje charakter jako wszystkie wrodzone oraz nabyte fizyczne i duchowe cechy, a także właściwości i wszelkie zdolności, określające, kształtujące oraz regulujące stosunek czworonoga do otoczenia. W praktyce oznacza to, że charakter psa jest bardzo złożony i składa się z wielu różnych elementów. Część z nich to cechy psa wrodzone, czyli odziedziczone po przodkach. Są one stałe oraz niezmienne. Wśród nich można zaliczyć zdolność uczenia się, kojarzenia, pamiętania. Cechy osobowościowe oraz potencjalne zdolności obserwuje się często u psów tej samej rasy. Ma to związek ze wspomnianym dziedziczeniem.
Natomiast pozostała część charakteru jest nabyta, kształtowania przez doświadczenia i różni się w zależności od okresu życia futrzanego przyjaciela. Inaczej zachowa się szczenię, jeszcze inaczej pies dorosły, a zupełnie innej reakcji możesz się spodziewać po psie seniorze. Charakter psa jest wynikiem indywidualnych doświadczeń życiowych. Co ciekawe, szkoleniowcy, trenerzy oraz hodowcy są zgodni, że pewne cechy charakteru czworonoga są widoczne już u kilkutygodniowych szczeniąt.
Wbrew pozorom wcale nie potrzeba wiedzy ani dużego doświadczenia. Wystarczy dokładnie obserwować maluchy, aby zauważyć, który z nich ma zdolności przywódcze, a więc jest liderem, a który najspokojniejszy. Warto dodać, że psy, które mają pracować w policji lub jako przewodnik osoby niewidomej, wybiera się na wczesnym etapie. Biorąc pod uwagę sposób oraz tempo reakcjo, wyróżnia się następujące rodzaje temperamentów u czworonoga:
1. Choleryczny – czworonogi cechuje szybka reakcja na bodźcce i powolny powrót do równowagi psychicznej. Psy te są nadpobudliwe i łatwo się rozpraszają, co sprawia, że ich szkolenie jest wymagające.
2. Sangwiniczny – zwierzęta te reagują szybko i silnie na bodźce i równie szybko wracają do równowagi psychicznej. Cechuje ich aktywność oraz umiejętność oswajania się ze zmianami w otoczeniu.
3. Flegmatyczny – reakcja na bodźcie jest dość silna, ale za to bardzo powolna. Czworonogi są spokojne, opanowane, ale za to bardzo źle znoszą zmieniające się warunki otoczenia
4. Melancholiczny – psy cechuje powolne i niezbyt silna reakcja na jakiekolwiek bodźce. Dodatkowo nie potrafią przystosować się do żadnych zmian. Tego typu czworonogi nie nadają się do szkoleń.
Cechy psa
Psia osobowość od wielu lat jest przedmiotem badań naukowców. I choć, jak wspomnieliśmy wcześniej, można zaobserwować pewne cechy charakterystyczne dla przedstawicieli danej rasy, to należy mieć świadomość, że każdy pies ma własne cechy. Im lepiej je poznasz, tym łatwiej będzie Ci zrozumieć jego potrzeby, dogadać się z nim i wyszkolić. Osobowość psa oraz ich właścicieli badał Gosling.
Porównywał on wyniki dotyczące zarówno ludzi, jak i czworonogów. Na podstawie wyników wysunął wniosek, że podstawowe typu ludzkich osobowości mają swoje odzwierciedlenie wśród zwierząt. Co ciekawe, to jego badania są jednymi z pierwszych, w których skupiano się nie na cechach charakterystycznych dla danej rasy, a na konkretnym psie. Określenie osobowości psa, dokonywane jest na podstawie analizy cech psa, takich jak:
1. Reaktywność
Reaktywność oceniana jest na podstawie reakcji psa na nowe bodźce oraz sytuacje. Jeżeli reaktywność jest wzmożona, to pies wielokrotnie podchodzi do nowych przedmiotów, jeży sierść na grzbiecie. Można zaobserwować również wzmożona aktywność ogólnie, gdy czworonóg ma styczność z nową sytuacją. Natomiast niska reaktywność to brak jakichkolwiek zmian zachowania w nowej sytuacji. Warto dodać, że pies podchodzi do nowych przedmiotów, nie reaguje na nie entuzjastycznie, ale też się nie wycofuje.
2. Lękliwość
Lękliwość, tak jak i reaktywność, najlepiej ocenić, gdy zwraca się uwagę na reakcje pupila zarówno na nowe bodźce, jak i sytuacje. Wysoka lękliwość cechuje się przede wszystkim drżeniem oraz unikaniem nowych przedmiotów. Pies boi się, więc do nich nie podchodzi.
3. Socjalność
Ta cecha możliwa jest do zmierzenia, poprzez analizę reakcji zwierzęcia podczas spotkania z innym przedstawicielem gatunku lub człowiekiem. Pies jest pozytywnie i przyjacielsko nastawiony do innych czworonogów oraz ludzi.
4. Podatność na szkolenia
Cechy psa odgrywają bardzo ważną rolę w kwestii szkolenia. Aby ustalić jego podatność do nauki, daje się psu do wykonania różne zadania. Zwierzę wyraża chęć do współpracy z człowiekiem, do zabawy i szybko się uczy.
5. Agresywność
Cecha ta określana jest na podstawie reakcji zwierzęcia na zbliżenie się nieznajomego, który atakuje psa lub jego opiekuna. Pod uwagę bierze się gryzienie, warczenie na ludzi i inne zwierzęta, a także kłapanie zębami.
Przenosząc klasyfikacje z człowieka na psa, mówi się również o psach:
- ekstrawertycznych – czworonogi wykazują mniejszą wrażliwość na karę, a większa podatność na nagrody,
- introwertycznych – motywują się chęcią uniknięcia kary, a nie dostaniem nagrody.
Typ psa a osobowość
Psy selekcjonowane były przez hodowców głównie ze względu na cechy użytkowe danej rasy, które służą do określonych zadań oraz pracy. Trzeba jednak mieć na uwadze, że cechy psa danej rasy, są wspólne dla typu psa, ale jego osobowość jest indywidualna. Mają na nie wpływ, takie czynniki jak:
- wychowanie,
- socjalizacja,
- wczesny etap szczeniactwa,
- bodźcce, jakich doświadczył pies zarówno w okresie szczenięcym, jak i późniejszym.
W związku z tym może okazać się, że dwa psy tej samej rasy, z tego samego miotu mogą mieć inny charakter. Wychowanie oraz socjalizacja mają znaczący wpływ na umiejętność radzenia sobie z nowymi sytuacji. Nawet jeżeli we wczesnym etapie szczenięcym, maluch miał zły start w życiu np. suka była bezdomna, a szczenię głodne i zarobaczone, to trafiając do odpowiedniego domu, to w przyszłości może świetnie radzić sobie z panowaniem nad emocjami oraz stresem. Oczywiście wymaga to zaangażowania opiekuna, który wyszkoli pupila, a także zapozna go z otoczeniem, nowymi bodźcami, takimi jak odgłosy samochodu czy dzieci.
Warto mieć również na uwadze, że zdarza się niedopasowanie czworonoga i opiekuna. Nie istnieje coś takiego jak lepsza czy gorsza osobowość. Wszystko zależy od tego, czego Ty jako właściciel, oczekujesz od czworonoga. Niektórzy wolą psy reaktywne, śmiałe, pełne energii. Innym zależy na spokojniejszych zwierzakach, które są zależne od człowieka. Jeżeli jesteś osobą pracującą, spędzającą czas głównie poza domem, a w domu tylko i wyłącznie odpoczywasz, to wybij sobie z głowy posiadanie aktywnego psa, który uwielbia ruch i potrzebuje wybiegania się. Nie sprawdzą się także psy, które kochają towarzystwo.
Spędzając kilka godzin w samotności, może się u nich pojawić lęk separacyjny. Jeżeli często przychodzą do Ciebie goście, masz dzieci, to najlepiej sprawdzą się mało agresywne psy, które uwielbiają pieszczoty. W przypadku, gdy Twoją pasją jest ruch, lubisz spacerować, to wybierz psa, który także jest wulkanem energii. Ospały, flegmatyczny czworonogów nie będzie chętnie z Tobą wychodził i będzie trudno Wam się dogadać.
Psychika psa
Temperament psa jest ściśle związany z wrażliwością psychiczną czworonoga, a także jego wytrwałością. Jeżeli pies ma silny system nerwowy oraz wykazuje się świetną sprawnością fizyczną, będzie zdolny do ciężkiej pracy, a także podjęcia długotrwałego wysiłku. Tego typu zwierzęta określa się mianem wytrwałych oraz twardych, czyli takich, które nie poddają się i próbują za wszelką cenę zdobyć określony cel.
Dobrze to obrazuje przykład pościgu za zwierzyną. Silne psy będą goniły swoją ofiarę nawet wtedy, gdy zwierzyna jest szybsza oraz na drodze spotka przeszkody, takie jak konar drzewa. Z drugiej strony są czworonogi o słabszej psychice. Na przykładzie pościgu zrezygnuje on, gdy tylko napotka jakąkolwiek przeszkodę.
