Teoria dominacji psa to jedna z najbardziej popularnych w szkoleniu czworonogów. Oparta m.in. na obserwacji żyjących w stadzie wilków, ma zarówno wielu zwolenników, jak i przeciwników. Czym tak naprawdę jest dominacja psa? I jak zdominować psa, aby stosował się do określonych zasad i reguł?
Dominacja psa – czym jest?
Wielu właścicieli czworonogów wciąż tłumaczy brak posłuszeństwa swojego pupila dominacją nad domownikami oraz ciężkim charakterem, wymieniając oznaki dominacji psa takie jak: warknięcie, nie wykonywanie poleceń.
W rezultacie zamiast nauczyć się mówić do psa, aby ten był posłuszny, nienaturalne podnoszą głos, myśląc, że w ten sposób osiągną stosowanie do komend. Niestety to wcale nie przynosi zamierzonego efektu, a często wręcz odwrotny. Czym tak naprawdę jest dominacja psa i skąd w ogóle się wzięła?
Dominacja to słowo, które ciężko jednoznacznie z definiować ze względu na zróżnicowanie samego pojęcia. Bardzo często jest mylone i błędnie używane zamienne ze słowem agresja. To dwa zupełnie różne od siebie pojęcia. Etolodzy definiują dominację jako relację pomiędzy dwoma osobnikami różnych lub tych samych gatunków.
Cechą charakterystyczną jest to, że jeden z osobników, nazywany dominującym, wygrywa rywalizację kosztem osobnika podporządkowanego. Warto jednak zaznaczyć, że taka forma relacji może ulec w zależności od rodzaju interakcji czy też wcześniejszych doświadczeń obu osobników. Nie zawsze zwierzę, które zabierze zabawkę drugiemu, jest od razu dominantem.
Może okazać się, że w innej sytuacji np. z innym psem, taka sytuacja nie będzie miała miejsca. Dlatego nie można tego traktować jako oznaki dominacji psa. Dominacja psa to teoria, która pojawiła się kilkadziesiąt lat temu i wiąże się z kilkoma wydarzeniami.
Wpływ na spopularyzowanie teorii dominacji miały przede wszystkim obserwacje na wilkach, które żyły w niewoli. To, co podczas badań zaobserwowano u wilków, przeniesiono na zachowanie psów.
Stwierdzono m.in., że psy stanowią stado razem z ludźmi. Porównano życie wilków do relacji psa i człowieka. uważano, że skoro w stadzie wilków samiec alfa staje się przywódcą przy użyciu siły, to ludzie musza podporządkować pupila, aby mieć nad nim władzę. Jeżeli tego nie zrobią, to zwierzę przejmie nad nim dominację.
Na tej podstawie stwierdzono, że dominacja psa to teoria, która oznacza niewłaściwe zachowania czworonogów np. warkniecie, skakanie, niesłuchanie. Na teorię dominacji dość duży wpływ miało pojawienie się szkół, które zajmowały się profesjonalnym szkoleniem czworonogów po II wojnie światowej. Trenerami byli przede wszystkim osoby wywodzące się z wojskowego środowiska. Stosowano metody awersyjne.
Polegają one na tym, aby wywołać strach lub ból do danej czynności, by pies jej nie powtarzał np. szarpnięcie kolczatką, gdy pies nie zareaguje na komendę. Natomiast za samego twórcę teorii dominacji uważany jest angielski behawiorysta John Fisher, autor książki „Okiem psa” wydanej w 1990 roku, która uznawana była przez lata za najlepszy poradnik o wychowywaniu pupili.
Dominacja psa, opisana przez Fishera, zakładała, że właściciel oraz pupil żyją podobnie jak wilki w stadzie, gdzie obszar jest zamknięty.
Opisał w niej różne metody redukcji psa np. to, że opiekun jako pierwszy wchodzi przez drzwi, a dopiero za nim pies, je zawsze przed czworonogiem i nie daje mu wygrać w siłowych zabawach. A wszystko po to, aby pies wiedział, że to człowiek przejął nad nim kontrolę. Jednak wiele z nich było awersyjnych.
Fisher uważał, że czworonoga należy zdominować przy użyciu siły np. przytrzymać za kark lub przewrócić go za każdym razem, gdy zachowa się źle. Do tego podkreślał, że pies nie powinien spać na łóżku, kanapie czy sofie. Co ciekawe, wycofał się on ze swoich poglądów, po czym skupił się na popularyzowaniu pozytywnych metod pracy z pupilem.
Obaleni teorii psiej dominacji
Teoria dominacji psa została obalona. Po kilkudziesięciu latach od wydania książki Fishera, wielu naukowców zaczęło prowadzić badania nad relacją człowieka i psa. Zarzucono Fisherowi, że wysunął on błędne wnioski, które opierały się tylko i wyłącznie na obserwacji wilków na zamkniętym obszarze.
Stwierdzono, że to nienaturalne środowisko zwierząt i w sytuacji, gdy żyją one na wolności, zachowują się inaczej. Przeprowadzono badania, które udowodniły, że watahy na wolności wcale nie są dominowane przez samca alfa. Po drugie, obserwowane wilki nie były rodziną.
Natomiast w stadzie żyją przede wszystkim spokrewnione zwierzęta, a konflikty między nimi rzadko się zdarzają. Przeważają więzi społeczne oraz wsparcie potrzebne do przetrwania. Nie obserwuje się dominacji.
Po trzecie, choć psy mają wspólnych przodków z wilkami i mogą się krzyżować ze sobą, to jednak nie są one jednym gatunkiem i mają różne temperamenty. Różnice zauważalne są nie tylko u dorosłych psów, ale również u szczeniąt. Udowodnili to m.in. Raymond oraz Lorn Coppinger.
Okazało się, że wiele metod, które mają na celu zdominowanie psa, wcale się nie sprawdza. Jedzenie przed psem wcale nie oznacza dominacji nad nim, ale może okazać się frustrujące dla pupila, a jednocześnie wzbudzić w nim negatywne emocje.
Może to prowadzić do problemów z agresją. Z kolei ciągłe wygrywanie z pupilem w siłowych zabawach, może się znudzić czworonogowi. Ile razy można w końcu przegrywać? Natomiast stosowanie się do teorii dominacji psa tylko psuje relacje pomiędzy psem, a jego właścicielem.
Unikanie czułości, tworzenia więzi z czworonogiem w obawie przed tym, że poczucie się zbyt pewnie sprawia, że pies czuje się odizolowany. Jeśli zastanawiasz się, jak utemperować psa, nie stosuj metod awersyjnych. W ten sposób możesz tylko pogorszyć sytuację i doprowadzić do efektu odwrotnego niż zamierzony.
Sposoby na zdominowanie psa
Obalenie teorii dominacji wcale nie oznacza, że psa nie należy wychowywać oraz uczyć stosowania się do określonych norm. Wręcz przeciwnie. Wprowadzenie zasad oraz reguł to niezwykle istotny element, którego absolutnie nie można pominąć.
Raymond stwierdził, że pies to stworzenie, które zatrzymało z fazy młodzie4ńczej wilka chęć do zabawy, a jednocześnie pozbyło się neofobii czyli lęk przed tym, co mu nieznane.
Dzięki temu psy potrafią przystosować się do warunków o zmian ludzkiego życia m.in. ruchu, podróży, kontaktu z różnymi ludźmi, psami czy też zwierzętami. Są wstanie zrozumieć zarówno nasze emocje, jak i różne zachowania. A jak zdominować psa, aby stosował się do zasad? Współczesne metody są dalekie od awersyjnych.
Opierają się przede wszystkim na pozytywnej motywacji. Podczas nauki wykorzystuje się naturalne zdolności czworonogów szkolenie pozytywne, oparte na nagrodach, a rezygnuje z wszelkich kar, które mogłyby wywołać niepotrzebny lęk i strach.
Szkolenia oparte o pozytywne wzmocnienia, motywują psa poprzez danie mu nagrody. Zwierzę wykonuje polecenia i stara się stosować do zasad po to, aby dostać nagrodę np. smakołyk, zabawę z opiekunem czy nową zabawkę. Nie ma tu miejsca na lęk ani strach. Odpowiadając na pytanie, jak zdominować psa, przede wszystkim naucz go reguł, samemu stosują się do kilku ważnych reguł:
Buduj relację z psem
Bardzo ważnym etapem w wychowywaniu psa jest budowane z nim relacji. To od Ciebie zależy, czy będziesz dla niego konsekwentnym czy niepewnym przewodnikiem. Musisz mieć pełną świadomość i wiedze na temat kształtowania relacji pies-człowiek, która jest obustronna. Każde zachowanie psa stanowi odpowiedź na Twoje. Pamiętaj o tym w trakcie pracy z psem, ucząc nie tylko go, ale jednocześnie i siebie.
Budowanie relacji z psem powinno odbywać się w spokoju. Nie chodzi o zdominowanie psa, ale o nauczenie go posłuszeństwa, stosowania się do zasad, które panują w ludzkim świecie. Bądź cierpliwy, pewny siebie i konsekwentny, ale nie brutalny. Nie stosuj kar, bo wywołasz niepotrzebny lęk i strach u czworonoga.
Naucz psa zasad
Niewłaściwe zachowania psów biorą się zazwyczaj z tego, że nie zostały one czegoś nauczone. Jeśli pies wylizuje talerz po twoim obiedzie, to znaczy, ze nie został nauczony tego, że nie wolno.
Zjedzenie posiłku podyktowane jest jego naturą czyli chęcią zdobycia pożywienia. Nie ma w tym nic dziwnego. Jeśli wychodzisz z psem na spacer, puszczasz go bez smycz, a on nie reaguje na komendę „wróć”, to oznacza, że nie nauczyłeś go tego lub treningi były niewystarczające.
Tu wystarczy odpowiednia praca z psem. Dzięki temu poprawi się nie tylko wasza więź, ale i komunikacja. Im więcej z pupilem pracujesz, tym bardziej przyswaja on zasady. Powiedzenie raz „nie wolno”, nie wystarczy.
Musisz wykazać się cierpliwością. Praca z pupilem wychowanie go to proces długi i żmudny, wymagający wytrwałości i bycia konsekwentnym. Na naukę zasad poświęć czas już od samego początku, gdy pupil jest młody. Regularne treningi sprawią, że zacznie stosować się do ustalonych norm.
Stosuj pozytywne metody
Zastanawiasz się jak utemperować psa, który nie słucha? Zamiast kar, stosuj nagrody. Wiele badań udowadnia, że szkolenia z wykorzystaniem metod pozytywnych, opieranych na rozpoznaniu a następnie motywacji psa i jego zdolności naturalnych, jest bardzo skuteczne.
Szkolenie to jest przeciwieństwem metod awersyjnych. Jeżeli pies wykona polecenie czy komendę np. siad, podaj łapę, zostaje nagrodzony np. dostaje ulubiony smakołyk, nową zabawkę czy wspólny czas spędzony z opiekunem.
Przynosi to lepsze efekty ze względu na to, że pies powtarza czynność z przyjemnością, aby uzyskać to, co chce. Natomiast przy metodach awersyjnych koncentrował się przede wszystkim na tym, aby uniknąć wszelkich nieprzyjemności zamiast na wykonaniu pożądanej czynności.
Naucz się słuchać psa i zrozum go
Nie ma wątpliwości, że najważniejszą kwestią wychowania psa jest nauczenie się słuchania i rozpoznawania jego potrzeb, a także zrozumienie go. Dzięki temu proces nauki będzie o wiele łatwiejszy i przyjemniejszy i osiągniesz sukces.
Staraj się zrozumieć zachowania psa. Dowiedz się co lubi najbardziej, co sprawia mu kłopot. Czy szybko się uczy, a może potrzebuje więcej czasu? Nie każdy pies jest w stanie przyswoić zasady w ekspresowym tempie.
Nie zmuszaj siłą psa do wykonania danego polecenia czy zadania. Delikatnie nakieruj go na to, co ma zrobić, zaprowadź na miejsce ćwiczeń. Psy mają różne charaktery i temperamenty i nauka każdego z nich przychodzi szybciej lub wolniej.
Jak utemperować zachowanie psa?
Zanim odpowiemy na pytanie jak utemperować psa, musisz sobie zdać sprawę z jednej istotnej kwestii. Zastanów się co pies robi czego, a następnie co chcesz, aby pies robił. Jeżeli chcesz, by pupil był posłuszny, musisz pokazać mu to, czego od niego wymagasz.
Brak reakcji na „siad” czy „aport” to nie oznaki dominacji psa, a po prostu brak nauczenia konkretnej komendy. On po prostu nie wie co jest dobre, a co złe.
W związku z tym:
Określ zasady
Pierwszym krokiem jest określenie reguł, jakie będą panowały w domu. Musisz spisać co pies może, a czego nie np. kwestia wchodzenia na łóżko. Pamiętaj, aby być konsekwentnym! Jeśli zdecydujesz się, że pupil może spać na kanapie, to nie zabraniaj mu potem tego.
I na odwrót. Jeśli nie będzie mógł spać na łóżku, nie bierz go np. w przypływie emocji. Przez to zwierzę nie będzie wiedziało czy mu wolno, czy nie.
Poznaj i dokładnie określ problem
W kolejnym kroku musisz dokładnie zastanowić się, jaki jest problem z psem np. ciągnie się na smyczy, wyrywa się do innych psów, szczeka na innych ludzi, nie reaguje na „wróć”. Jeśli jest to szczeniak, zacznij od nauki podstawowych czynności:
- załatwianie potrzeb fizjologicznych na zewnątrz,
- reagowanie na podstawowe komendy takie jak: siad, do nogi, zostaw, nie wolno,
- samotne zostawanie w domu.
Ustal plan treningowy
Gdy już określisz problem, przejdź do ustalenia planu treningowego. Musi on być dobrze ułożony, dostosowany do psa, problemu i zmieniany wraz z postępami. Jeżeli chcesz nauczyć psa komendy „siad”, możesz zrobić to w domu. Nie naciskaj na pupila, tylko pokaż mu, co ma zrobić.
Jeśli nie reaguje na „aport” wybierz się z nim na polane, rzuć mu kij lub ulubioną piłeczkę. Zwierzę będzie wiedziało, ze biegnie po cenną rzecz i musi ci ją zwrócić. Pamiętaj, że niezależnie od problemu trening ma być regularny. Możesz go dopiero zakończyć, gdy pupil opanuje umiejętność.
Wychowanie psa i nauczenie go zasad to proces długotrwały, a najważniejsza jest systematyczność. Za każdym razem, gdy pies przyswoi nowe umiejętności, zacznie stosować się do reguł, wykona polecenie, nagrodź go ulubionym smakołykiem albo wspólną zabawą.
Dzięki temu będzie chciał powtórzyć czynność, bo wie, że czeka go coś dobrego.
